Raku - Ovenbouw
Deze pagina is nog steeds onder constructie, maar in tegenstelling tot de eerdere aankondiging is hij nu
wel bijna af en binnen enkele weken helemaal af. Ik moet de details van de benodigdheden nog even nakijken en
wil de schematische tekeningen aanvullen met fotomateriaal.
De cameras (  )onder de
diverse schematische tekeningen fungeren als links naar bijbehorend fotomateriaal.
Benodigdheden
- metalen oliedrum
- aceton
- 1 rol ovendeken die tot 1300 graden kan (heb ik gekocht bij TOMA ovens in Uden)
- resten stevige metaalstrip die wel te buigen is, bijvoorbeeld aluminium
- 4 strips stevig metaal, elk 35 centimeter lang
- 2 handvatten van metaal
- popnagels
- schoorsteen gemaakt van klei met chamotte
- gasbrander
- drukmeter
- stuk rubberen gasslang
- ovenplaten en ovensteunen
- nikkel-chroom-nikkel (Ni/Cr/Ni) thermokoppel (te koop bij de kleihandel)
- multimeter
- gaskruik butaan of propaan
Uitvoering
Zagen
Zaag de olieton open met een decoupeerzaag (de oranje schaar in de tekeningen), ongeveer 15 cm van de
bovenkant (1). De bovenkant met rand wordt de deksel van de oven. Afhankelijk van de
maat van de ton kun je nu nog een rand eraf zagen (2). Bij een standaard maat
olieton is dit verstandig omdat anders de oveninhoud wel erg groot wordt. Zelf heb ik een grote ton gebruikt
waar ik een tussenring heb uitgezaagd, omdat de oven voor mijn doel anders te groot werd.
Teken 15 centimeter vanaf de bodem een cirkel met doorsnede 10 centimeter. Zaag nu de cirkel in 8
"taartpunten" en laat ze vast zitten aan de 'rug' (de buitenkant) van de cirkel (3).
Later kunnen we deze punten naar binnen vouwen om de ovendeken te beschermen en vast te houden.
Neem het deksel van de oven en teken in het midden een cirkel met doorsnede 15 centimeter en zaag deze
cirkel wel uit (4). Dit wordt het gat voor de schoorsteen.
Schoonmaken
Maak de ton en het deksel goed zuiver met aceton om olieresten te verwijderen (mochten deze er in zitten.
Constructie
Zet een rand van het stevige, buigzame metaal met popnagels vast aan de onderkant en buitenkant van het
deksel (blauwe stippen). Zorg ervoor dat deze rand over de onderste helft van de olieton valt. Deze rand
dient ervoor om het deksel op de ton te houden tijdens het stoken. Eventueel is de uitstekende rand in te
knippen/zagen om hem soepeler over de ton te laten vallen (5).
Maak de handvatten met popnagels bovenop het deksel vast (6, blauwe stippen). In
dit geval zijn de handvatten gemaakt van een gebogen strip metaal. Eventueel kun je ook handvatten kopen in
een doe‑het‑zelf zaak en deze met bout en moer besestigen in geboorde gaatjes.
Boor een klein gaatje in het onderste gedeelte van de ton, ongeveer op halve hoogte. Hier wordt later het
thermokoppel doorgestoken. Houdt daarom rekening met de dikte hiervan en boor niet precies boven het
brandergat om al te snelle slijtage te voorkomen. Het is wel handig om in de buurt van het brandergat te
boren omdat je dan tijdens het gebruik aan één kant van de ton zowel de temperatuur kunt
aflezen als de brander kunt bijregelen en niet steeds om de ton heen hoeft te
lopen.
Isolatie
Snijd of knip nu de ovendeken in stukken die iets langer zijn dan de binnenkant (de omtrek) van de ton en die
dezelfde hoogte hebben als de ton. Het feit dat de deken 'iets te groot' is maakt dat je hem zo'n beetje
'vast kunt klemmen'. Als de deken te klein is zal hij niet goed blijven zitten en een 'warmtelek' geven
waardoor het moeilijker is om de gewenste temperatuur te bereiken en waardoor de rakuton veel sneller zal
slijten.
Zet voor de veiligheid een stofmasker op tijdens het snijden/knippen in verband met vrijkomende vezels!
Op deze wijze kun je de deken laag voor laag in de ton klemmen. Voor een grote ton gebruik je een dikte van 3
lagen ovendeken. Zorg ervoor dat de plek waar de ovendeken gesneden is in elke laag op een andere positie
valt.
Maak nu een circelvormig gat in de (3 lagen) ovendeken op de plaats waar in de ton het brandergat zit. Het
kan handig zijn om hiervoor de ovendeken even uit de ton te nemen. Maak het gat een fractie kleiner dan het
gat in het metaal (bv. 8 cm). Buig nu de acht taartpunten van het gezaagde cirkeltje onderaan de ton, naar
binnen. Hiermee zet je de deken extra vast.
Bekleed ook de bodem en deksel met enkele lagen ovenmateriaal. Snijd hiervoor circelvormige stukken ovendeken
uit die weer nét iets te groot zijn zodat ze zichzelf vastklemmen.
 |
|
Schoorsteen
Maak van klei een schoorsteen (voor het model zie de afbeelding) en steek deze door het deksel. Het is
voldoende om de schoorsteen biscuit te bakken. In feite is de schoorsteen een buisvorm van keramiek met een
uitstulping ongeveer halverwege waarmee hij op het deksel van de oven rust. Het is niet belangrijk dat de
vorm netjes is afgewerkt, tenzij je hier zelf waarde aan hecht. Boor vier kleine gaatjes in het deksel,
verspreid om de schoorsteen op enkele centimeters afstand. Wikkel een lang stuk ijzerdraad om de schoorsteen
heen en steek het door de gaatjes en de ovendeken heen om zowel de schoorsteen als de ovendeken in het deksel
vast te zetten.
 |
|
Onderstel
Het onderstel moet de oven beschermen tegen de ondergrond en de omgeving beschermen tegen de ton. Het is
belangrijk dat dit een stevige constructie is die de rakuoven omhoog houdt en die ervoor zorgt dat de ton
onder geen beding kan vallen, glijden, kantelen of wat dan ook. Hiervoor moet je een soort kruis maken waar
de ton op kan rusten. Het kruis is bevestigd aan een viertal poten die het kruis van de grond tillen en die
ervoor zorgen dat de ton vastgeklemd staat. De illustratie (8) toont de manier
waarop ik de constructie gemaakt heb, maar je kunt natuurlijk ook op een andere manier een soortgelijk
onderstel maken.
In deze constructie is gebruik gemaakt van platte ijzeren staven. Hiervan zijn twee 'doorlopende' poten
(U-vorm) gemaakt die kruiselings op elkaar bevestigd zijn, één met de poten omhoog,
één met de poten omlaag. Zowel aan de onderzijde als aan de bovenzijde worden nog twee 'halve'
poten (L-vorm) bevestigd. De twee helften (boven en onder) worden met bouten en moeren aan elkaar gezet door
de (blauwe) boorgaten. Let wel dat de tekening schematisch is en niet op schaal. De afstand tussen twee
tegenoverliggende poten is ongeveer één cm groter dan de doorsnede van de ton. Zo is het
gemakkelijk om de ton ertussen te plaatsen, maar kan deze toch niet kantelen of veel schuiven. De vier poten
aan de zijkant steken ongeveer 15 to 20 cm uit, zowel naar onder als naar boven.
Aansluiting en Ingebruikname
Plaats de oven op de verhoging.
Zet drie ovensteunen in de oven (buisvormig) en leg de ovenplaat erop. De ovenplaat moet zo groot zijn dat
hete lucht aan alle kanten langs de plaat kan circuleren, enkele centimeters kleiner dus dan de
binnendiameter van de ton na isolatie. De ovensteunen plaats je bij voorkeur zo dat de plek voor het
brandergat vrij is. Als de ovensteunen niet direct door de vlam geraakt worden zullen ze langer mee gaan.
Steek het thermokoppel door het daarvoor bestemde gaatje, door de ovendeken heen (Als dit moeilijk gaat
eventueel voorprikken met een scherp object). Klem de multimeter vast aan de twee uiteinden van het
thermokoppel en stel de schaal in op een geschikt bereik. Voor het nikkel-chroom-nikkel thermokoppel dat ik
gebruik loopt het spanningsverschil op tot ±42 mV. 1 mV komt daarbij overeen met zo'n 25°C, maar
dit is anders voor andere types thermokoppels.
Sluit de drukmeter aan op de gaskruik, verbind de drukmeter met de gasslang aan de gasbrander. Het stoken
kan nu beginnen. Draai de luchttoevoer van de brander dicht en de gaskraan lichtjes open. Steek de brander
aan; draai de luchttoevoer een beetje open zodat een meer robuuste vlam ontstaat en leg de brander, goed
ondersteund, in het brandergat, zo dat de vlam onder de ovenplaat gericht is en niet direct op de ovenplaat
of erboven, op de keramiekwerken. Draai de luchttoevoer nu zover open dat een kleurloze vlam ontstaat. Met de
gastoevoer regel je nu verder de temperatuur en de stooksnelheid. Voer deze slechts geleidelijk op om een
schokeffect in het werk te voorkomen. Zie verder de pagina 'rakustoken' voor meer uitleg over het stookproces.
Bij de eerste stook is het belangrijk de oven aan de buitenkant goed in de gaten te houden. Zou gauw
ergens zwarte vlekken ontstaan kun je beter stoppen en na afkoeling de isolatie inspecteren en verbeteren.
Blijkbaar kan de warmte op die plaats nogal gemakkelijk de buitenkant van de oven bereiken. Zoals gezegd is
dit niet goed voor de levensduur van de oven, maar het heeft ook een negatieve invloed op het rendement en
kan ervoor zorgen dat de gewenste temperatuur helamaal niet te bereiken is.
|
|
